Któż by nie chciał spędzić kilku wieczorów z przemiłym (z wyglądu) angielskim profesorem, który w zajmujący sposób będzie opowiadał o historii, kulturze i obyczajach starożytnych Greków! Wszyscy by chcieli. No może żona jednego z przemiłych angielskich profesorów historii znalazłaby sobie lepszą rozrywkę, bo o kulturze i obyczajach Greków słyszała już wszystko przez ostatnie 30 lat. Ale żony angielskich profesorów historii to wśród czytelników naszego portalu zdecydowana mniejszość, więc spokojnie mogę państwu polecić wydaną właśnie przez Rebis książkę Chwała Aten. Dzieje najwspanialszej cywilizacji na świecie. Przemiłym profesorem jest jej autor, Anthony Everitt, emerytowany wykładowca Nottinham Trent Univesity.
Książka Everitta ma przypisy, bibliografię, mapki i tablice chronologiczne, ale nie jest pracą ściśle naukową. To raczej popularyzująca historię opowieść o jednym z greckich polis, które niespodziewanie przerodziło się w kolebkę europejskiej kultury, filozofii, teatru, architektury i… demokracji. Miasto wielkości Radomia! Autor opisuje nam historię grodu Ateny, rozpoczynając od Adama i Ewy, a raczej od Heleny i Parysa, czyli od Homera. Albowiem według Everitta Grecja nie była miejscem w przestrzeni (…), lecz ideą. A każdy Grek, niezależnie od tego, gdzie mieszkał, posługiwał sie tym samym językiem i znał swojego Homera. Z Iliadą nie rozstawał się Aleksander Macedoński, który był miłośnikiem wszystkiego, co greckie, i uważał się za drugiego Achillesa. O ironio, to własnie on położył kres (pod)tytułowej najwspanialszej cywilizacji na świecie. Opowieść kończy się w momencie rozpoczęcia jego panowania.
Zaletą książki jest jej wszechstronność. Poznajemy nie tylko skomplikowany przebieg wojen i podbojów, ciągnących się latami w trójkącie Ateny-Sparta-Persja, nie tylko ewolucję ustrojową i wszystkie te różnice między tyranią, arystokracją i demokracją, nie tylko uproszczoną z konieczności historię greckiej sztuki i literatury, ale też wiele szczegółów obyczajowych, na ogół pomijanych w podręcznikach z braku źródeł. Najlepszym jest ceramika i namalowane na niej scenki, także utwory literackie dostarczają tu ciekawych informacji. Everitt potrafi jest wyłuskać i syntetycznie zaprezentować. Na przykład po raz pierwszy ktoś wyjaśnił mi, jak to było z pederastią u Greków. Miłość do młodzieńców była tam kulturowo potwierdzoną formą kształcenia, przy czym seks nie był tej miłości koniecznym elementem. Co więcej – dopuszczalny był w ściśle określonych warunkach. Jakich? Odsyłam do tekstu. Zainteresowanym tym akurat tematem podpowiem, że szukać należy na stronach 105-107.
No właśnie, to tylko 3 z ponad 500 stron, pełnych faktów, ciekawostek, ciekawych interpretacji. Skąd się wzięła tragedia? Pizystrates rozbudowywał Ateny, chcąc z nich zrobić – jak to zostało napisane w książce – tętniącą życiem turystyczną (może raczej pielgrzymkową) atrakcję. Powstawały nowe świątynie, między innymi ta poświęcona Dionizosowi. A jako konsekwencja wzniesienia świątyni pojawiły się Dionizje Wielkie, święto, podczas którego chóry śpiewały o legendarnych wydarzeniach, a niejaki Tespis uzupełnił ich występy o prolog i kwestie aktorskie. Jeszcze ciekawsze są spostrzeżenia dotyczące polityki – wiele z nich pasuje do dnia dzisiejszego.
Chwały Aten nie czyta się lekko i bezboleśnie. Wystarczy zajrzeć do indeksu nazwisk. Setki postaci, których nie sposób zapamiętać bez doktoratu z historii antycznej. Na jednej stronie mamy Harmodiosa, Aristogejtona, Klejstenesa, Kleomenesa, Isagorasa, Pizystratesa, Solona i Pieprzona (tego ostatniego dodałem państwu w ramach bonusu). Drażnić może też język, łączący (niekiedy w jednym zdaniu) wyszukany styl książkowy z potocznymi wyrażeniami. W zdaniach złożonych czasami gubi się przejrzystość składni i nie wiadomo, czy bohaterkę poślubił Tezeusz, czy też jego okręt, który uwiózł ją do Aten. To jednak drobiazgi, do których można się przyzwyczaić. Jak do angielskiego humoru i greckiej pogody (albo odwrotnie).
Ponadto w tym tygodniu polecam:
- Film Anna Proletariuszka – 21 listopada o 22.45 w Muzeum Kinematografii.
- Spekatkl Umrzeć z tęsknoty. Najpiękniejsze piosenki żydowskie – 22 i 23 listopada w Teatrze Jaracza.
- 22 Forum Kina Europejskiego „Cinergia” – od 23 listopada w kinie „Helios” w Sukcesji.
- Salon Ciekawej Książki – od 24 do 26 listopada w hali Expo.
- Wystawę Karol Hiller. Kompozycje heliograficzne i grafika projektowa – galeria Re:Medium, do 25 listopada.